محمد فضولی (به ترکی آذربایجانی: Məhəmməd Füzuli) یا ملا محمد بن سلیمان بغدادی[۵](۱۴۸۳-۱۵۵۶) شاعر و ادیب ترک است.[۶]او را «بزرگترین شاعر ترکی آذربایجانی در سدهٔ دهم» می‌دانند.[۱]پدر وی ساکن حله در عراق امروزی بود و محمد فضولی در آن‌جا به‌دنیا آمد و در بغداد پرورش یافت از این روی، سه زبان ترکی، فارسی و عربی را به خوبی می‌دانست و به هر سه زبان شعر سروده‌است. او را یکی از پایه‌گذاران سبک هندی می‌دانند.[۷]
مردم این دیار را با من
اثر شفقت و عنایت نیست
یا در ین قوم نیست معرفتی
یا مرا هیچ قابلیت نیست[۸]
ای خوش اول مست، کی بیلمز غمی-عالَم نه ایمیش،
نه چکر عالم اوچون غم، نه بیلر غم نه ایمیش
بیر پری سیلسیله‌یی-عشقینه دوشدوم ناگه،
شیمدی بیلدیم سببی-خیلقت-آدم نه ایمیش.
واعظ اوصافی-جهنم قلیر، ای اهل ورع!
وار اونون مجلسینه، بیل کی جهنم نه ایمیش!
اوخو کؤکسومده ئوتوپ، قالمیش ایمیش پئیکانی،
آه بیلیدیم سببی-آهی-دمادم نه ایمیش!
ای فضـولـی! مـزه‌یی-ساقی و صهبــا بیلـدیـن،
توبه قیل تا بیله‌سن، زَرق و ریا هم نه ایمیش![۲۰]
ترجمه فارسی
خرم آن‌کس که نداند غم عالم چه بوَد
غم دنیا نشناسد، نه که خود غم چه بوَد
ناگهان بندی زنجیر نگاری شده‌ام
حال دانم سبب خلقت آدم چه بود
گفت واعظ همه اوصاف جهنم، زاهد!
باش در مجلس او، بین که جهنم چه بود
تیر بر دل بزد و مانده بجا پیکانش
آه، دانم سبب آه دمادم چه بود
ای فضولی مزه باده ساقی دانی
چو کنی توبه بدانی که ریا هم چه بود
حذر قیل آه اودوندان، جؤورونو عشّاقه آز ائیله
خس و خاشاکی یاخما، شعله سین دن احتراز ائیله
صنملر سجده سیدیر بیزده طاعت، تانری چون، زاهید
کیمی گؤرسن سن اؤز دینین ده تکلیف نماز ائیله
حقیقت خطّینی یازماق دیلرسن لوح ذاتینده؟
خطین گلرخلرین منظور توت، مشق مجاز ائیله
صنم لر سنگ دللردیر، ائشیتمزلر سؤزو زاهید
یئتر بیهوده من تک اونلارا عرض نیاز ائیله
سنین نازین گؤرنده، عقل قالماز حسبتاٌ لله
آمان وئر عاشق دیداره، بیر دم ترک ناز ائیله
یولوندا انتظار مقدمینله خاک اولان چوخدور
خرام ائت بیر قدم، من خاکساری سرفراز ائیله
فضولی! جانه تاپشیردین خیالین، ایندی رسواسان
سنه کیم دئیرکی هر نامحرمه، افشای راز ائیله
******
اگرچه ایینه تک کئچدیم جهانین جمله وارین دن
هنوز آردیمجادیر قید تعلق، زلف تارین دن
شهید عشق اولوب فیض بقا کسب ائیله مک خوشدور
نه حاصیل بیوفا دهرین، حیات مستعارین دن
حباب اشک و آه پرشرر، قیلمیش منی فارغ
جهانین قصر سیم اندود و کاخ زرنگارین دن
گورونمز صورت امید وصلین، لوح جانیم ده
مکدر دیر مگر اول آینه، جسمیم غبارین دن
اوزانیر رشته، طول امل، دیدار ذوق ایله
خم آچیلدیقجا، اول گلچهره زلف تابدارین دن
سنه دیر اقتداسی طواف کوی لیلی ائتمکده
خس وخارین قوپار ای ناقه، مجنون رهگذارین دن
"فضولی" دن، ملامت احترازین ایسته ین گویا
دئییل واقف، دل سوزان و چشم اشکباریم دن
******
قد انار العشقُ للعشّاقٍ منهاج الهدا
سالک راه حقیقت عشقه ائیلر اقتدا
عشق دیر اول نشئه ی کامل کیم آندان دیر مدام
مئیده تنویر حرارت، نئیده تاثیر صدا
وادی وحدت، حقیقتده، مقام عشق دیر
کیم مشخص اولماز اول وادیده سلطاندان گدا!
ائیله مز خلوت سرای سرّ وحدت محرمی
عاشقی معشوقدن، معشوقو عاشقدن جدا
نظرات شما عزیزان:
